Vaste prik: opwellende tranen weg knipperen en glimlachen van voldoening. Dat overkomt me als ik TED*-talks bekijk.
Het merendeel van de sprekers raakt me. Met een idee, ontboezeming of appel op mijn gevoel voor schoonheid of rechtvaardigheid. Ook de moed en kwetsbaarheid die ik zie en hoor, grijpen me. Net als de diepe overtuiging waar de verhalen uit voortkomen.
Constante wens
Er is ook een andere constante: mensen die aangeven de TED-stijl te willen beheersen. Dat komt erop neer dat men zonder papier losjes slenterend over het podium al improviserend rond grappige clips, kekke dia’s en gekke props, de show wil stelen. Lekker informeel. Hip, snel en pakkend. En, heel kenmerkend, zonder voorbereiding. Want voorbereiden, zo hoor ik dan vaak, is toch de dood in de pot.
TED-syndroom uitgelegd
De samenloop van deze verschijnselen noem ik het ‘TED-syndroom’. Lijd je aan het TED-syndroom, dan verkeer je in de veronderstelling dat de vorm doorslaggevend is voor succes en dat succes geen voorbereiding vergt. Je gaat ook voorbij aan de essentie: dat je wel iets te melden moet hebben dat van werkelijke waarde is voor je gehoor.
Natuurlijk vind je op TED verrassende voordrachten. Maar er zijn net zo goed ontroerende, onvergetelijke optredens die redelijk standaard zijn. Zonder clips, dia’s of props. Gewoon met een spreekgestoelte en spreektekst. Overigens spieken de sprekers die los in de ruimte staan vaak ook op monitors op het podium. Let maar eens op.
TED doet niet aan toeval
Wat de meeste speeches zo indrukwekkend maakt is de inhoud. Geen wonder, want bij TED draait het om ‘ideas worth spreading’.
Toch is alleen een idee dat de moeite van het verspreiden waard is, niet genoeg. Dat weten ze bij TED ook. En daarom heeft TED regels waaraan een optreden moet voldoen: zorgvuldig voorbereid en gericht op leren, inspireren en verwonderen.
Op de site lees je ook (onder ‘participatie’) dat er geen plaats is voor sprekers uit politiek of commercie noch voor de verkoop van je handelswaar of van jezelf. Door dat laatste criterium blijven we gevrijwaard van ego en eigenbelang. En zijn TED-talks een traktatie. Bij varianten op TED (TEDx en lookalikes) is dat -helaas- minder vaak het geval.
Strenge selectie
Bij de oer-TED zoeken ze ideeën; geen sprekers. Is een interessant idee eenmaal gespot, dan hamert TED op een grondige voorbereiding van de spreker. Met een outline en een script. Verhelderende dia’s mogen, maar zijn geen must. TED laat sprekers niet over één nacht ijs gaan. En dus wijst men op een flinke repetitietijd: je moet rekenen op weken of maanden (het staat er echt!) rehearsal time om je verhaal tot in de puntjes te beheersen. En binnen de spreektijd van 18 minuten te blijven.
Dat de TED-talks van hoge kwaliteit zijn, komt door de selectie van sprekers met werkelijk inspirerende ideeën. En door de moeite die de sprekers zich getroosten hun idee echt over het voetlicht te brengen.
Improviseren is een illusie
Door die goede voorbereiding lijkt het natuurlijk of de spreker ter plekke zijn of haar verhaal verzint en met gemak brengt. De argeloze kijker tuint daar gemakkelijk in. En neemt de uitkomst van intensief gezwoeg als norm voor zijn of haar eigen spreekbeurt van morgen.
En zo ontstaat het TED-syndroom. Het geploeter vooraf is niet waar te nemen in de performance zelf. De danser zweeft, de acteur is Hamlet, de sopraan haalt achteloos een hoge C. Zo makkelijk en moeiteloos dat het lijkt of ook jij er zo aan kunt tippen. We houden van die illusie. En weten hoe die werkt bij dans, toneel en zang. Met TED-talks is het niet anders. ‘The end of all method is to seem to have no methode.’, schreef de Chinese schilder Lu Ch’ai in zijn ‘Tao of Painting’ (1701). Ook welsprekendheid is een kunst.
Tip
De TEDx Speakersguide is een remedie tegen het TED-syndroom. De gids bevat nuttige wenken over o.a. onderwerpskeuze, opbouw en aansluiten bij het publiek. Maar voor wie zich heeft verdiept in de kunst der welsprekendheid, bevat de gids natuurlijk niets nieuws. TED heeft zijn huiswerk goed gedaan.
*TED staat voor Technology, Entertainment en Design. Op de site vind je duizenden korte speeches.