Een speelse manier om je repertoire aan taalvormen te vergroten is jezelf op een dieet te zetten van stijlfiguren. Net zoals je jezelf kunt dwingen elke dag de literfles water leeg te drinken of een extra schep groenten of stuk fruit te verorberen, gaat het bij het dieet van stijlfiguren ook om verplichte kost. Met een dagelijkse hoeveelheid redekunstig voedsel, verbeter je de conditie van je toespraken.
Beroemde speeches barsten van de stijlfiguren: het uitwendig kleed waarin gedachten gehuld zijn. Vaak heb je dat niet direct in de gaten. Wat je hoort of leest spreekt gewoon aan. Een kenmerk van een meesterwerk is dat juist de techniek geen aandacht vraagt; er wel is maar niet opvalt. Analyseer je de speech, dan kun je de redekunstige figuren er wel uit halen.
Er zijn veel retorische stijlmiddelen waarmee je meer ritme, verrassing, glans en kleur kunt geven aan wat je vertelt. De retorische vraag, de alliteratie (product, prijs, promotie) en metafoor (voetbal is oorlog) zijn slechts 3 van de meer dan 200 figuren waarmee je je gedachten -letterlijk – kunt vormen.
Het dieet werkt als volgt: je neemt je voor ten minste één stijlmiddel te gebruiken in de speech waaraan je werkt. Het spreekt voor zich dat de uitkomst niet gekunsteld mag zijn of een losgezongen fragment in je verhaal. Maar met enige inspanning en inspiratie, maak je van een vlakke zin of middelmatige passage een lichtpuntje in de tekst. Misschien kom je ook op andere ideeën of vondsten. En als het onverhoopt niet lekker uitpakt, heb je in ieder geval een goede oefening achter de rug.
Hier vind je 38 (Engelstalige) stijlmiddelen. Elk stijlmiddel staat op een apart kaartje met de technische naam, een ultrakorte beschrijving en een voorbeeld uit een bestaande speech. De kaartjes zijn gemaakt door Jeremy Porter, een freelance communicatie strateeg met een genereuze blog.
Print de stijlkaartjes uit. Maak er een stapel van. En pak een speech die je onder handen hebt.
Kies een kaartje met een stijlmiddel dat je aanspreekt en zoek een zin of passage die zich voor bewerking leent. Pas het stijlmiddel toe op de zin of passage.
In een tweede variant laat je het toeval een rol spelen: trek een willekeurig kaartje en prik een willekeurige passage in je speech. Experimenteer en kijk wat de combinatie oplevert.
Tip
Begin pas aan je stijldieet wanneer je het concept klaar hebt. Parels proberen te maken in het begin van of tijdens het schrijfproces levert vaak een blokkade op. Je wilt dan iets moois of slims maken en die wens haalt de vaart uit je schrijfproces. Voeg je een stijlmiddel wat later toe, dan kun je er juist rustig mee experimenteren. De basis heb je immers al klaar. Deze werkwijze is, net als de stijlfiguren, ouder dan de weg naar Rome. De Grieken wisten het al: eerst zoeken, dan ordenen, vervolgens verwoorden, altijd oefenen en tot slot: uitvoeren!