‘Kun je spreken in het openbaar leren?’ en ‘Wie vind jij een goede spreker?’ Die vragen worden me vaak gesteld. Nu legendarische speeches onderwerp zijn van een nieuwe serie op radio en tv, moet ik mijn antwoord zeker klaar hebben.
De eerste vraag beantwoord ik met een volmondig ‘ja’. En illustreer ik aan de hand van cliënten die hun schroom overwonnen en vaak teruggevraagd worden. De tweede vraag brengt me in verlegenheid. Natuurlijk kan ik een lijstje klinkende namen noemen. Maar waar het om gaat is hoe je ‘goed’ definieert.
Is een spreker goed als hij of zij spreekt volgens het boekje? Ophef heeft veroorzaakt en de (social) media dit oppikken? Of val je in de categorie ‘goed’ als je mij persoonlijk hebt geraakt?
Het komt erop neer welke norm je hanteert. Daarom zoomen de makers van de serie ‘Speeches’ in op mensen voor wie een legendarische speech concreet betekenis heeft gehad. Een verstandige keuze: de essentiële waarde van een toespraak is of het doelpubliek er iets (positiefs) aan heeft gehad.
Er tekent zich dan een objectieve en subjectieve invulling af van ‘goed’ speechen. Draag ik mijn technische bril als speech coach dan kan ik – als outsider – een reeks ‘do’s’ en ‘don’ts’ afvinken en bij een hoge score concluderen dat een optreden uitblonk.
Maar maak ik deel uit van het doelpubliek en is mijn bril thuis en mijn hart ontvankelijk – ik ben dus een insider – dan kan een spreker ronduit knullig zijn en mij toch een indringende, positieve en onvergetelijke herinnering bezorgen.
Ik denk aan de filosoof wiens verhaal – ondanks houterig voorlezen, wiebelen en weifelen – op mijn lijst prijkt omdat hij bijna proestend van passie zijn meest diepe overtuiging overbracht. Ik denk aan de kunstenaar die van de hak op de tak sprong en de zaal desondanks betoverde en afsloot met een rebelse actie: de ontvangen staatsprijs schonk aan een culturele instelling die juist een kopje kleiner was gemaakt. Ik denk aan de vriendin die sprak bij de begrafenis van haar zus en zulke treffende herinneringen meegaf dat er een golf van troost en levenskracht door de bomvolle zaal trok. Onbekend voor velen. Onvergetelijk voor honderd verdrietige nabestaanden.
In mijn subjectieve top-10 staan dus sprekers die nagenoeg niemand kent. Ze spraken bij een prijsuitreiking, literair event of laatste afscheid. Hun speeches troffen doel omdat ook ik op dat moment in die zaal behoefte had aan inzicht, troost of dwarse actie.
Tip:
Welke spreker maakte op jou een diepe indruk? Welke toespraak herinner je je als de dag van gisteren?
Probeer je oordeel eens verder af te pellen. Was het feit dat de spreker niet haperde echt van belang? Is je favoriet een bekendheid? Wat is daarvan dan de toegevoegde waarde? Viel je voor de vorm of voor de inhoud? En waarom dan precies?
Het afpellen van je eerste oordeel door je zelf een reeks ‘waarom-vragen’ te stellen, helpt je te achterhalen waarin de kracht van een goede speech of performance schuilt. En dat geeft je houvast voor je eigen speeches en optredens.